به سنه ی ۱۲۵۷ هجری شمسی، یونس استاد سرایی که بعدها به میرزا کوچک خان نام بردار شد، در یکی از خانه های زیبای شهر بارانی رشت متولد شد.<خانه ی اجدادی میرزا بزرگ، پدر یونس، اکنون میزبان گردشگران بیشماری ست از سرتاسر ایران و جهان؛ آن ها که همه داستان نبرد میرزا را می دانند، به محضی که پا به خانه می گذارند، بغضی محو حنجره ی تک تک شان را فشار می دهد، و غمی پرغرور وجودشان را پر می کند.نخستین چیزی که توجه را در بدو ورود به زادگاه میرزا به خود جلب می کند آن جمله ی معروف میرزاست که روی دیوار خانه نوشته شده: " من استقلال ایران را خواهانم و بقای اعتبارات کشور را طالبم."این بنا به مساحت ۳۰۰ متر مربع شامل دو طبقه است که هر طبقه چهار اتاق، ایوان و دو پلکان در دو طرف خانه برای ورود به ایوان و اتاق‌های طبقه بالا دارد و در حال حاضر شهرداری رشت مالک اصلی آن است.طبقه پایین نمایشگاهی دائمی از کتب مربوط به تاریخ گیلان و نهضت جنگل را در خود جای داده و طبقه بالا اتاق‌های محل زندگی خانواده استادسرایی مانند آنچه در قدیم وجود داشته بازسازی شده است. در گوشه و کنار خانه هم روی دیوارها عکس‌ها و اسنادی از دوران مبارزات نهضت جنگل نصب شده است.
