اسپهبد خورشید-بلندترین طاق طبیعی دنیاست که در دل کوه‌های منطقه سوادکوه واقع شده است. مورخان و محققان این اثر زیبایی طبیعی را با نام دژ افسانه‌ای شناخته و آن را یکی از شاهکارهای طبیعی خلقت پروردگار می نامند که می‌توان در آن اوج خلقت و آفرینش خداوند را نظاره گر بود. آثار باستانی مکشوفه دراین محل بیانگر این امر است که اینجا احتمالا از مراکز مهم دفاعی و پناهگاه اسپهبدان مازندران بوده است.ولی آنچه بیشتر این غار را در نظر همگان مورد توجه قرار داده است سرگذشت پرفراز و نشیب کسانی است که در دوران گذشته چند زمانی در این غار پناه داشته‌اند که یکی از آنان به شرح زیر است: گفته می شود درسال ۷۶۱میلادی، اسپهبد خورشید،نوه اسپهبد فرخان بزرگ از خاندان گاوبارگان، برمنطقه مازندران حکومت می‌کرد. همزمان،مهدی پسر منصور عباسی، حاکم ری شد و تصمیم گرفت پس از سالها مازندران را به تسخیر اعراب درآورد. مهدی با نیرنگ از در دوستی با اسپهبد خورشید درآمد و ضمن ارسال هدایایی، از او خواست تا اجازه دهد قسمتی از لشکریانش از تنگه رود طالار گذشته و از راه دریا به خراسان بروند. اسپهبد خورشید نیز اجازه عبور را صادر نمود. مهدی، دو سپاه را از گرگان و شاه کوه روانه نمود و آمل را تصرف کرد. اسپهبد خورشید که غافلگیر شده بود، طایفه، همسر و ثروتش را در این غار گذاشت و برای تهیه سپاه به دیلمستان رفت. سپاه اعراب به مدت سه ماه در پایین غار بودند و به فکر چاره برای نفوذ به این غار. سرانجام با مسموم کردن سرچشمه‌های آب غار به طاعون موفق شدند «بانونی‌کلا» همسر اسپهبد خورشید را به قتل رسانده و دخترانش را اسیر کنند. اسپهبد خورشید در بازگشت با پنجاه هزار سپاهی، هنگامی که خبر کشته و اسیر شدن همسر و فرزندانش را شنید،خود کشی کرد. اکنون پس از سالها گذشت زمان و سپری شدن سرگذشت تاریخی بی‌شمار بر غار اسپهبد خورشید این غار استوار در دامنه کوه به نظاره ایستاده است و تاریخی که بر او گذشته را مرور می‌کند.
غار در ارتفاعات حاشیه شرقی جاده سراسری سوادکوه و تنگه دوآب قرار دارد و دسترسی به آن با امکانات غارنوردی میسر می باشد.
