رئیس علی دلواری فرزند رئیس محمد، کدخدای ده دلوار بود که در سال 1260 شمسی متولد شد. او که در پاکی سرشت و صفات حمیده زبانزد خاص و عام بود در زمان اشغال بوشهر توسط انگلستان با کمال رشادت و شجاعت با دشمنان جنگید و شکست سنگینی را به آنان داد. اما متأسفانه در درگیری تنگک صفر در سال 1915 میلادی به شهادت رسید.
ماجرا بدین قرار بود که به محض ورود ارتش انگلستان به بوشهر چهارده نفر از ساکنین علیه اشغالگران اعتراض کردند، ولی چون صرفاً معترض اجتماعی بوده و جنگجو نبودند دستگیر و به هندوستان تبعید شدند.
همچنین حدود دوماه پیش از اشغال بوشهر و وقوع حادثه مذکور، ژنرال کاکس کنسول انگلستان در خلیج فارس به روحانی متنفذ دشتستان نامه ای نوشت و از او خواست از نفوذ خود استفاده کرده و مانع درگیری و ایجاد آشوب در زمان اشغال بوشهر شود. او در نامه قید کرده بود که اگر مردم مقاومت کنند انگلستان یک سوم خاک ایران را به تصرف خود در خواهد آورد.
پس از اشغال بوشهر توسط انگلستان، رئیس علی خان دلواری و دو نفر از خوانین دیگر تنگستان که از موضوع نامه مطلع بودند از واقعه پیش آمده استفاده کرده و تصمیم به قیام مسلحانه علیه ارتش انگلستان گرفتند.
اینچنین شد که رئیس علی دلواری به همراه خوانین دیگر تصمیم به مبارزه با ارتش انگلیس گرفتند و پس از هفت سال جنگ مسلحانه در یکی از شبیخون های دشمن، این دلاور مرد ایرانی توسط غلامحسین تنگککی ،یکی از هموطنانش، به ضرب گلوله ای از پشت به شهادت رسید.
در حال حاضر خانه او به همراه کلیه وسایلش میزبان علاقمندان به تاریخ بوشهر و دلاور مردان این خطه از کشور است.
موضوع : بنای تاریخی، تاریخی
وابستگی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور