محوطه باستانی سیلک یکی از قدیمی ترین مراکز سکنای بشر ماقبل تاریخ در فلات ایران شناخته شده است. در این منطقه آثاری مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد را می توان یافت که متعلق به 7 هزار سال پیش هستند. - تپه شمالی: در انتهای تپه شمالی که متعلق به نخستین دوره باستانی سیلک می باشد، آثاری از ساکنان ما قبل تاریخ در لایه پنجم یک قشر پنج طبقه به دست آمده است. آثار حیاتی که در فواصل این قشر عظیم پدیدار گردیده، نموداری از چگونگی زندگی و ماوای نسل های متوالی سکنه آن و همچنین آثار انقلاب و تحولات گوناگونی است که موجب ویرانی هر طبقه گردیده است، چنانکه از عمق هشت متر به بالا به واسطه پیشرفت فن معماری و خانه سازی، چهار طبقه ساختمان های مسکونی که بر روی ویرانه های یکدیگر ساخته شده به خوبی مشخص است، از شاخصه این عصر دفن مردگان در خانه های خود بوده است. ظروف سفالی این دوره چون در مراحل اولیه کوزه گری بوده، از سادگی خاصی برخوردارند. مهمترین شاهکار این عصر مجسمه استخوانی به شکل انسان است که اولین و قدیمی ترین تصویر مجسم و تراشیده شده ای ست که تا کنون در آسیای غربی پیدا شده است، سایر اسباب و لوازم زندگی و زینت آلات یافت شده از سنگ خارا ساخته شده است. از طبقه چهارم به بالا چند ابزار و وسایل فلزی بدست آمده و روی طبقه پنجم که بلندی آن به 12 متر می رسد سه طبقه دیگر به ارتفاع 7 متر قرار گرفته است. اینجاست که دوره دوم زندگی این تپه تاریخی رقم خورده است. در این جا دو نوع صنعت و اختراع جدید دیده می شود: صنعت کوزه گری و سفال با چرخ و آجرپزی و نیز ساخت اشیای برنزی و مسی و استخوانی از حیواناتی مانند اسب، سگ و خوک. این نخستین باری است که در فلات ایران اثری از وجود اسب دیده می شود. روی هم رفته می توان گفت که آثار کشف شده در این دوره تصویر واضحی برای نشان دادن سیر ترقی و پیشرفت بشر را به نمایش گذارده اند. - تپه جنوبی: این تپه که در 8 طبقه روی یکدیگر قرار گرفته است، نماینده سومین مرحله تمدن سیلک است که به تمدن "حصار" معروف است. در این دوره پیشرفت شایان فنون معماری و کوزه گری به خوبی دیده می شود. مهم ترین آثار کشف شده در این دوره، پیدایش خط است که تاریخ آن به هزار سال پیش از میلاد می رسد. در این دوره، این تمدن به سایر نقاط هم چون کیان، حصار و شوش سرایت می کند. در حدود 5500 سال پیش بر اثر ارتباط با تمدن شوش خط ایلامی نیز به این تمدن افزوده می شود. از شواهد پیداست که بقایای این تمدن جدید حدود 3500 سال پیش مغلوب آریایی ها شدند.آثاری که از این دوره در جدیدترین طبقه سیلک به جا مانده قوری های لوله درازی با نقش اسب و خورشید و ابزار و ادوات رزمی مانند شمشیرها و نیزه های بلند است. سفال با نقوش سیاه رنگ متعلق به سیلک اول و حدود 4300 سال قبل از میلاد مسیح است . نقوش سیاه و برجسته سفال سیلک دوم نیز متعلق به 3800 سال قبل از میلاد است . ظروف این دوره از جهت ساخت و پخت و رنگ و نقوش آن ها بسیار ظریف و زیباتر از ظروف دوره های گذشته است و به شکل هندسی و حیوانات مختلف تزئین یافته است. در این دوره به جای اسباب و آلات سنگی به کار بردن فلزات مس و برنز به مقدار زیاد معمول شده بود. با توجه به توضیحات بالا از نخستین روزی که انسان در سیلک اقامت گزیده تا زمانی که مس یافت شد سه هزار سال زمان گذشته است. اما طبقه هشتم که اخرین طبقه تپه مذکور می باشد بر اثر حملات مهاجمین ایلامی، پس از نبردی خونین به کلی ویران شده و در زیر قشری از خاکستر مدفون گشته است. در حدود 1000 سال پیش از میلاد جامعه جدیدی که دارای همه گونه خواص سازمان اجتماعی بوده روی تپه سیلک مسکن گزیده و ساختمان های مهمی را احداث نموده اند، از جمله تفاوت هایی که در آداب و رسوم و عادات مردم این دوره نسبت به ادوار گذشته دیده شده است تدفین مرده ها در گورستان است. از مجموع آثار یافت شده مشخص می شود که پس از ویرانی های گذشته که در تپه ها روی داده، این ناحیه بیش از 1500 سال متروک و غیر مسکونی مانده بود ولی در قرن چهاردهم پیش از میلاد مجدداً اقوام دیگری در آن جا اقامت گزیده اند که آثار آن ها تا 1000 سال پیش از میلاد هم بدست آمده است . - قبرستان (آ): گورستان دیگری که به نام (آ) مشخص گشته در دویست متری تپه جنوبی کشف شد. در میان قبرهای آن که با تخته سنگ ها یا آجرهای بسیار بزرگ پوشیده بود، اشیای فلزی به دست آمد که روی هم رفته از سایر اشیای یافت شده در ناحیه سیلک بیشتر و کامل تر بوده است.
